Slotakkoord Kennis voor Krachtige Steden

Op 11 februari 2015 is de publicatie ‘De stad kennen, de stad maken’ verschenen. De publicatie vormt de afsluiting van het wetenschappelijk onderzoeksprogramma Kennis voor Krachtige Steden. De titel van de publicatie verwijst naar het belang van kennis en het lerend vermogen van steden om om veerkracht op nieuwe ontwikkelingen te reageren. Maar is "de stad" wel "te kennen" of "te maken"? Voor een kennisprogramma ligt daarin natuurlijk wel een raison d'etre, maar hoe geef je inhoud aan kennis en maakbaarheid in een tijd waarin het steeds maar gaat over ‘zelforganisatie’?

Basho is gevraagd dit eindtraject te begeleiden. Doelstelling van het traject was om de brug te slaan tussen de wetenschappers, de dragers van de resultaten van het wetenschappelijk programma Kennis voor Krachtige Steden, en de practitioners, de praktijkmensen die soms worstelen met de weerbarstige en complexe actuele praktijkvraagstukken. De inzet was enkele urgente praktijkvraagstukken bij de kop te pakken en rond deze praktijkvraagstukken een groep van externe deskundigen te organiseren. Binnen deze groep van deskundigen zouden dan, uiteraard, ook de wetenschappers vertegenwoordigd zijn. De betekenis en het praktisch nut van de wetenschappelijke kennis zou in de ontmoeting met de praktijk tot waarde moeten komen.

Geert Teisman, wetenschappelijk directeur bij Platform31 noemde dat een ‘kennis opwerkfabriek’. In deze term komt tot uitdrukking dat het om ontwikkelen van kennis en om de toegevoegde waarde gaat.

De methode en de aanpak die we in het project hebben gebruikt, is een afgeleide van de ervaringen die met het praktijkprogramma bij Habiforum zijn opgedaan.  De crux bij deze aanpak ligt bij de vooronderstelling dat er praktijkgroepen te formeren zijn die, aan de hand van een procesbegeleiding, de tijd willen en kunnen nemen om met elkaar te reflecteren op een urgent en complex maatschappelijk vraagstuk.

Basisvoorwaarde daarbij zijn in elk geval drie factoren:

In de eerste plaats is het noodzakelijk dat er voldoende besef van urgentie is. Als een actueel vraagstuk (kennis)productief moet worden opgepakt in een ‘kennis opwerkfabriek’, dan wordt in een praktijk die zich kenmerkt door projectmatig en doelgericht werken, verantwoording afleggen en efficiency, alleen voldoende ruimte gemaakt voor reflectie als er ook echt sprake is van een grote urgentie bij het probleem en de oplossing voor het  vraagstuk niet meer voor de hand ligt. Politieke sturing op het traject is dan een noodzakelijke, maar niet voldoende voorwaarde voor het maken van voldoende reflectieruimte. De belangrijkste en eerste voorwaarde is daarom de aanwezigheid van urgentie.

De tweede factor heeft betrekking op het ‘kunnen’. Essentieel is dat er ook sprake kan zijn van enige progressie van het creëren van een doorbraak. De vraag is natuurlijk altijd op ‘innovaties’ zich kunnen laten  afdwingen. Is creativiteit te plannen en te organiseren? Op dit punt is de inzet van het juist instrumentarium, het organiseren van de juiste context en het formeren van de juiste groep van groot belang. Deze factoren lijken, door de beschikbaarheid van het grote nationale netwerken van deskundige practitioners en wetenschappers waar Platform31 over beschikt, ruim voor handen. In dit aspect zou met andere woorden, juist de aanpak zich moeten kunnen bewijzen met Platform31 in de rol van kennis-opwerker.

Het derde aspect heeft betrekking op het vermogen om in de groep met practitioners de wil te organiseren om tot nieuwe gezamenlijke inzichten te komen. Deze factor blijkt in de praktijk veel tijd te vragen. Het proces van het formeren van een gezamenlijke wilsovereenstemming met een groep professionals, ook binnen een bestaande organisatie, kost vaak tijd. Het belang van dit proces kan echter niet worden onderschat. Ikujiro Nonaka en Hirotaka Takeuchi beschrijven dit proces van het formeren van een groep (socialisatie in hun termen) als een van de fundamenten voor kenniscreatie.

De ontwikkeling van de voorwaarde om tot ‘willen’ te komen, is niet alleen afhankelijk van de in te zetten methoden en procesaanpak. Andere procesfactoren, zoals de procesdynamiek rond de publieke besluitvorming, of de spanningen tussen de professionals uit verschillende kennisdomeinen, kunnen bevorderend of belemmerend werken voor de effectiviteit om tot een gezamenlijke wilsovereenstemming te komen een actueel en urgent praktisch vraagstuk op te pakken.

Deze drie factoren hebben in het traject om tot een gezamenlijke opwerkactie te komen, grote invloed op elkaar. Grote maatschappelijke druk en urgentie kan de andere factoren sterk beïnvloeden: onder druk wordt immers alles vloeibaar. Een geïnspireerde groep versterkt gelooft sterk in haar eigen maatschappelijke rol en versterkt met een eigen missie soms het maatschappelijk nut. Het sturen op deze drie samenhangende factoren vormt de basis van de kunst van het opwerken.

Resultaten afhankelijk van de kunst de praktijkvragen op te halen"

Een les die uit de vele projecten tijdens het Habiforum programma getrokken kon worden, is dat het formeren van een kennis-productief veld tijd kost. Het ontwikkelen van effectieve communities op practice kost soms een jaar voordat een groep diepgang kan maken. Een factor die daarbij een belangrijke rol speelt, is het vermogen de vraagstelling goed met elkaar te delen en daarover overeenstemming te krijgen. Deze lessen zijn ook voor toekomstige wetenschappelijke programma’s en de beoogde trajecten van kennisdisseminatie en valorisatie van groot belang, zo waarschuwen o.a. Wim Hafkamp e.a. en Robert Duiveman in het boek De stad kennen, de stad maken.

Natuurlijk zijn ook kennissessies mogelijk met een kortere looptijd. In de praktijk bij het uitwerken van het boek De stad kennen, de stad maken, is echter gebleken dat het nog niet zo eenvoudig is om ruimte te maken voor reflectie bij een groot aantal projecten. op basis van een initiatief door Platform31. Waar veel organisaties met  één vraagstuk aan de slag zijn, is het geloof in eigen kunnen vaak groot. Initiatief van buiten wordt dan, zeker zolang er nog perspectief is op een eigen oplossing, ervaren als een verstoring van het proces.

Het levende boek als startpunt voor kennisontwikkeling

Niet voor alle onderwerpen die door practitioners in het netwerk van Platform31 zijn aangedragen, is het daardoor gelukt aparte kennistrajecten op te zetten die besproken konden worden met deskundigen uit het progamma  Kennis voor Krachtige Steden. Het opwerken van kennis is daarom zo veel als mogelijk verbonden aan de publicatie zelf.

Samen met Fundament All Media heeft Basho daarom een instrument ontwikkeld om opkomende kennisgroepen door Platform31 als kennismakelaar, te laten faciliteren. Praktijkvragen die opkomen aan de hand van teksten in het levende boek ‘De stad kennen, de stad maken’ kunnen in het boek zelf worden gearticuleerd. De teksten in het boek vormen daarmee een vertrekpunt voor het debat over kennisvragen en praktische oplossingen waar practitioners in de praktijk van stedelijke ontwikkeling mee worden geconfronteerd.

Kennis delen

Door in te loggen op de site kkshetlevendeboek.nl  site kunnen professionals mee schrijven aan de voltooing van het boek. De publicatie heeft een interactief karakter en iedereen kan zijn reacties op de publicatie achter laten. Dat kan bij elke gewenste passage door te klikken op de betreffende passage. De mogelijkheden zijn  vervolgens aanwezig om eigen inzichten en ervaringen achter te laten, kritiek te uiten of alternatieven aan te dragen,.

We realiseren ons immers dat de actuele stedelijke vraagstukken die in het boek aan de orde komen, vele verschijningsvormen hebben. Bovendien kunnen de duiding van de vraagstukken of de gewenste oplossingen, sterk van geval tot geval verschillen.

Wij nodigen u daarom graag uit uw visie op de problemen of oplossingen op deze actuele vraagstukken aan het boek toe te voegen. Interessante bijdragen die veel bijval of controverses opleveren, kunnen op die manier uitgroeien tot een nieuw hoofdstuk. De oplossingen en vraagstukken die dan in het boek aan de orde komen, blijven daardoor niet beperkt tot inzichten van de auteurs alleen. Mocht u dus een netelige kwestie, een interessant experiment, een adequate praktijk of een mooi artikel  aan de orde willen stellen, juichen we dat sterk toe. Van mening  verschillen met de auteurs, kan natuurlijk ook. Zo kan het een levend boek worden, dat groeit dank zij uw bijdragen.

Kennis maken

Op het forum kunt u nieuwe vraagstukken aan de orde stellen. De bijdragen van anderen kunt u waarderen. Een vraagstuk dat veel waardering krijgt, stijgt in de aandacht. Professionals van wetenschappelijke instellingen en trekkers van kennisprogramma’s zullen dat ongetwijfeld beschouwen als interessante input voor de kennisvragen die zij aan de orde willen stellen in hun onderzoeksprogramma’s. We hopen dat het forum zo uitgroeit tot een continue lopend panelonderzoek waarin actuele stedelijke vraagstukken vanuit uw praktijk aan de orde kunnen komen. Met het delen van uw kennisvragen levert u een input voor nieuw wetenschappelijk onderzoek.

Kennis nemen

Tenslotte hebben we een startpagina opgenomen die actuele informatie over de stedelijke en regionale ontwikkeling bundelt. We hebben een aantal nieuwsvoorzieningen voor u alvast ingevuld. We kunnen ons voorstellen dat u zelf de regie wilt voeren over uw eigen nieuws. De afzonderlijk informatie-widgets zijn daarom in en uit te schakelen of aan te passen met de nieuwsvoorziening die u zelf belangrijk vindt.